2025_GR_00112 - Restauratie en herbestemming Paterskerk te Halle - Lastvoorwaarden -Bestek - Raming - Plaatsingsprocedure - Goedkeuring

Het college van burgemeester en schepenen gunde op 11 januari 2019 de opdracht “Aanstellen van ontwerper voor het renoveren en herinrichten van de Paterskerk n.a.v. herbestemming” aan de economisch meest voordelige regelmatige bieder (rekening houdend met de beste prijs-kwaliteitsverhouding), zijnde TV Bressers-Nero-Plano, Kasteellaan 479 te 9000 Gent.

Gelijktijdig werd de mening van de Halse burgers gevraagd over het gebruik en de mogelijkheden van de kerk in een participatietraject.

Het college van burgemeester en schepenen verleende in zitting van 25 maart 2022 goedkeuring aan de uitbreiding van de studieopdracht van "het renoveren en herinrichten van de Paterskerk n.a.v. herbestemming" door TV Bressers-Nero-Plano, Kasteellaan 479 te 9000 Gent met de opmaak van een beheersplan van het recolettenklooster.

Het college van burgemeester en schepenen verleende in zitting van 24 juni 2022 goedkeuring aan de bijgestelde bestemmingsnota/visie waar de binnentuin niet langer onderwerp van uitmaakt (historiek onderhandeling Convent) en geeft het architectenkantoor de opdracht het ontwerp verder uit te werken.

De herbestemming en renovatie Paterskerk, de geplande handelingen, het ontwerp, raming en het indienen van de omgevingsvergunning werd voorgesteld en besproken op de algemene overlegcommissie van 14 mei 2024. Het definitief ontwerp werd daaropvolgend goedgekeurd door het college van burgemeester en schepenen verleende in zitting van 31 mei 2024.

Het omgevingsvergunningsdossier werd op 1 januari 2025 volledig en ontvankelijk verklaard door Halle in de hoedanigheid van vergunningverlenende overheid in eerste aanleg.

Een deel van de kostprijs wordt gesubsidieerd door Onroerend Erfgoed Vlaams Brabant, Diestsepoort 6 bus 94 te 3000  LEUVEN. Het toegezegd bedrag  bedraagt € 667.879,35.

In het kader van de opdracht “Restauratie en herbestemming Paterskerk te Halle” werd een bestek met nr. 4.003/23027 opgesteld door de ontwerper, TV Bressers-Plano, Kasteellaan 479 te 9000 Gent.

Er wordt voorgesteld de opdracht te gunnen bij wijze van de openbare procedure.

Project omschrijving

Kerken worden als gebouw gedefinieerd door hun publiekelijke toegankelijkheid met vrije toegang. Deze unieke eigenschap wordt behouden binnen de grenzen van uitvoerbaarheid. Het centrale plein, ter hoogte van de huidige middenbeuk, zal hierin de belangrijkste rol spelen waarbij de ruimtelijke beleving van de kerk zoveel mogelijk wordt bewaard. Het dient een uiterst aangename en robuuste ruimte te zijn waar bezoekers graag vertoeven, ook op momenten dat er geen events of activiteiten zijn gepland. De deuren staan er open voor alle geïnteresseerden, met of zonder specifiek doel voor ogen.

Door het centrale plein op te vatten als een ‘overdekte buitenruimte’ of ‘markthal’ wordt een brede waaier aan functionaliteiten mogelijk gehouden. De ontwerpvisie heeft zich dan ook toegespitst op het voorzien van de nodige technieken, de keuze voor verlichting en vast meubilair, materialen… zonder hierin het gebruik vast te willen leggen. De kerk zal worden ontworpen als een uniek karkas dat in eerste instantie fungeert als overdekt plein, waarin gebruikers worden aangemoedigd om ervan gebruik te maken op diverse wijze. Het behoud van waardevolle erfgoedelementen, waar mogelijk, zal deze sfeer bekrachtigen.

Het inbrengen van nieuwe functies vraagt uiteraard aanpassingen maar er wordt naar gestreefd om dit te doen zonder te snijden in de bestaande (ruimtelijke) kwaliteiten. Een flexibele invulling en houding is hierin van cruciaal belang.

Een belangrijke focus is de zichtbaarheid van de herbestemming en de nieuwe functies aan de buitenzijde. Ook hier staat een aanpak voorop die de leesbaarheid van het gebouw met zijn nieuwe functies vergroot maar met veel respect voor de opbouw en ‘taal’ van het bestaande gebouw.

Ruimtelijke vertaling 

De organisatie gaat uit van een driedeling tussen middenbeuk en zijbeuken. De middenbeuk wordt hierbij geconcipieerd als een plein, een overdekte buitenruimte die in zijn organisatie geen vaste functies definieert. De zijbeuken herbergen een horecafunctie (bar, café…) aan de straatzijde en een opwarmkeuken met bergruimtes aan de tuinzijde. De zijbeuk aan de tuinzijde wordt hiervoor ook voorzien van een extra tussenverdieping die met lift of trap bereikbaar is vanuit de middenbeuk.

De foyer laat toe de verschillende functies te ontsluiten en voorziet de nodige ruimte voor de ontvangst van gasten bij grootschaligere evenementen op het centrale plein. Gekoppeld aan deze ontvangstruimte bevindt zich ook het sanitair. Ruimte voor technische installaties wordt gebundeld ter hoogte van de oorspronkelijke Lourdesgrot.

Als extra toegang tot de kerk wordt een patio gecreëerd, door het verwijderen van het dak van de Sint-Antoniuskapel. Deze ingreep zorgt voor een verhoogde kwaliteit door de toevoer van extra licht en zicht op de grens tussen de kerk en het openbaar domein. De patio organiseert de toegang tot het centrale plein en de horecafunctie en kan er een verlengde van zijn. Door het behoud van de oorspronkelijke ommuring wordt de geborgenheid van de kapel bewaard, ook als buitenruimte.

Bouwvolume 

De verbouwingswerken zullen de bestaande percelering behouden.

Gevelopbouw

Het dak van de Sint Antoniuskapel wordt gesupprimeerd waardoor een buitenruimte ontstaat. De vrijgekomen buitenruimte doet dienst als natuurlijke overgang tussen de Volpestraat en het interieur van de kerk. Vanuit de patio zullen zowel de middenbeuk als de zijbeuk apart toegankelijk gemaakt worden. De bestaande zijgevel van de patio die aansluit op de Volpestraat blijft behouden. Het buitenschrijnwerk van de kapel wordt uitgebroken. In de poortopening wordt een nieuwe stalen spijlenpoort geplaatst om de buitenruimte op gewenste tijden te kunnen afsluiten. De binnenwanden van de kapel, die nu buitenwanden worden, krijgen eenzelfde afwerking als de gevel van de kerk.

“De ingreep bewaart het uitzicht van de kerk vanop het openbaar domein en creëert tevens een nieuwe en meer uitgesproken toegang tot de kerk voor een betere ruimtelijke beleving van het gebouw.”

Invulling

• Gelijkvloerse invulling:

Zijbeuk Volpestraat – bar/inkomzone

De bestaande hoofdtoegang van de kerk blijft behouden. De oorspronkelijke tochtsas wordt verwijderd en de deur gerestaureerd. Deze deur geeft toegang tot de inkomzone. Via de inkomzone is een genderneutraal sanitair bereikbaar inclusief een rolstoeltoegankelijk toilet. Deze worden ondergebracht in de bijgebouwen achteraan het kerkgebouw. 

Aangrenzend aan de inkomzone wordt in de zijbeuk een horecaruimte ingericht met een centraal barmeubel. De gehele zijbeuk is akoestisch afgesloten van de rest van de kerk d.m.v. binnenschrijnwerk. Enkele van de binnenramen worden voorzien van een zitbank. De bar kan dus ten allen tijde gebruikt worden onafhankelijk van andere activiteiten in de kerk. De bestaande biechtstoelen worden aangepast zodat ze in deze opstelling een ander leven krijgen. De horecaruimte geeft uit op de nieuw ingerichte buitenruimte d.m.v. een groot raam. Dit nieuw deel buitenschrijnwerk zorgt voor voldoende daglicht in de zijbeuk.

Sint-Antoniuskapel – nieuwe buitenruimte

Een tweede toegang van het kerkgebouw wordt gepositioneerd t.h.v. de oorspronkelijke Sint-Antoniuskapel. De ruimte van de kapel wordt opengetrokken waardoor een nieuwe buitenruimte ontstaat. Vanuit deze nieuwe buitenruimte wordt een rechtstreekse toegang gecreëerd tot de middenbeuk en de zijbeuk. In het midden van deze buitenruimte wordt een boom geplant. In de bestaande deuropening wordt een metalen poort geplaatst om de straat en de buitenruimte op gewenste momenten af te sluiten.

Middenbeuk – overdekt plein

In de middenbeuk wordt een een vrij plan voorzien die dienst doen als centrale ontmoetingsruimte waar allerhande evenementen kunnen doorgaan. De toegang tot deze ruimte zal ten alle tijden heel toegankelijk en laagdrempelig zijn. Deze ontmoetingsruimte wordt door het ontwerpteam gezien als een overdekt plein. Het is als het ware een verlengde van de openbare ruimte.

Onder het bestaande orgel wordt een vrije ruimte voorbehouden om grote bezoekersaantallen ruimte te geven voor en na een optreden in de centrale ruimte van de kerk. Dit noemen we de foyer. Deze heeft een uitgang die dienstig is als vluchtdeur.

Zijbeuk kloostertuin – opwarmkeuken & bergingzones

In de zijbeuk aan de kant van de kloostertuin worden de meer functionele ruimtes ondergebracht. Op gelijkvloers wordt een opwarmkeuken ingericht. De opwarmkeuken is voorzien van een afzuiginstallatie voor het plaatsen van apparatuur via een cateraar. Naast de opwarmkeuken wordt er ook voorzien in snel bereikbare opbergruimtes voor plaatselijke gebruikers van de kerk. Er worden 2 actieve bergingen voorzien die onafhankelijk van elkaar en simultaan gebruikt kunnen worden.

• Invulling verdieping:

Zijbeuk kloostertuin – plateau overdekt plein

In de zijbeuk aan de kant van de de kloostertuin wordt op de verdieping een extra ondersteunende zone voor de centrale ontmoetingsplaats gecreëerd. Deze plateau wordt toegankelijk gemaakt d.m.v. een trap die uitkomt in de middenbeuk. Om de kerk integraal toegankelijk te maken, wordt een lift voorzien om de verdieping te bereiken.

Zijbeuk kloostertuin – technische lokalen

In de bestaande zijbeuk huist momenteel een Mariagrot, vervaardigd uit decoratief beton. De ‘grot’ wordt volledig ontmanteld om plaats te maken voor de technische bergingen en liftschacht. In deze bergingen worden zowel het verwarmingssysteem als het ventilatiesysteem ondergebracht. Deze ruimtes zijn bereikbaar via de plateau op de eerste verdieping. Via de technische ruimte wordt toegang tot het dak verleend.

Orgel & Trappenhuis

Het bestaande orgel blijft behouden en maakt geen deel uit van de publiek toegankelijke zones. Het orgel blijft toegankelijk via de bestaande spiltrap aan de westelijke zijde van de kerk.

Dakplatform

Het dak van de zijbeuk aan de kloostertuin wordt gedeeltelijk opengemaakt om ruimte te voorzien voor het plaatsen van 5 warmtepompen. Enkel een deel van het dakvlak dat niet zichtbaar is vanop het maaiveld wordt opengemaakt.

Hierdoor wordt er een verdiept platform gecreëerd waarop de warmtepompen uit het zicht kunnen geplaatst worden. Dit platform zal toegankelijk gemaakt worden vanuit de technische ruimtes in de zijbeuk.

Restauratieve werken

Geplande handelingen in dit dossier: 

Uit de beschrijving van de huidige toestand van de daken en toren, blijkt de noodzaak om over te gaan tot urgente maatregelen, zoals: 

- TOREN: demontage, gehele restauratie en montage van de toren met o.a. herstel/vernieuwen houten structuur,  houten kroonlijsten, natuurleien, lood en zink, galmborden met zinkbekleding, windhaan… 

- DAKBEDEKKING: volledige vervanging van de dakbedekking uit natuurleien + herstel dakbeschot +  herstel/vernieuwen nokstukken + vernieuwen lood- en zinkslabben 

- DAKLICHTOPENINGEN: herstel/vernieuwen van de zinken dakluiken en de dakkapellen 

- DAKVERSIERINGEN: herstel/vernieuwen van pirons, kruisen en verluchtingsgaten 

- GOTEN: vernieuwing van de gootbodems van de bakgoten en de zinkbekleding + herstel/vernieuwing boordplanken + vernieuwen afvoerpijpen, ontvangers en eindstukken 

- TOEGANKELIJKHEID: voorzien van de nodige ladder- en klimhaken 

- BESCHERMING: aanbrengen van duivenwering en een nieuwe bliksemafleidersinstallatie 

- GLAS IN LOOD: De plaatsing van dubbele beglazing is, vanuit een duurzaam oogpunt, een gewenste ingreep. Het principe van museale voorzetbeglazing zal hiervoor worden toegepast. Ter hoogte van de huidige locatie van het glas-in-loodraam zal dubbele beglazing worden voorzien met een opbouw van raambruggen en deklatten die de oorspronkelijke geometrie van het glasraam volgen. De glas-in-loodramen zelf zullen worden hersteld (al dan niet met herloden) en aan de interieurzijde door middel van een museale opstelling aan het nieuwe raam worden bevestigd.

 Doordat het schadebeeld zo omvangrijk is en zich voordoet op talrijke locaties, kunnen er weinig of geen plaatselijke interventies worden uitgevoerd. Een complete horizontale aanpak dringt zich op.

Materialisatie en kleurgebruik

Voor het te herbestemmen deel van de kerk gaan we voluit voor een duurzaam gebouw. We pakken hiervoor de volledige bouwschil aan.

We voorzien een volledige nieuwe geïsoleerde vloer met vloerverwarming. De bestaande vloer wordt overal uitgebroken behalve t.h.v. het koor. Als nieuwe vloerafwerking wordt gekozen voor breuksteen om een meer publiekelijk karakter uit te stralen. Door het introduceren van een nieuwe buitenruimte t.h.v. de voormalige Sint-Antoniuskapel worden enkele openingen tussen kapel/patio, de middenbeuk en zijbeuk voorzien van nieuw buitenschrijnwerk.

De ingrepen in de zijbeuk aan de kant van de kloostertuin vertalen zich als fijn gedetailleerde ingrepen in houten schrijnwerk met één enkele betonnen tussenvloerplaat. Deze tussenvloer wordt doorgetrokken tot in de middenbeuk en loopt uit in een betonnen trap. De trap en balkon worden uitgevoerd met een stalen balustrade met spijlen.

De gewelven worden voorzien met akoestische spuitpleister om de nagalmtijd in de kerk te beperken. De spuitpleister zal worden uitgevoerd in dezelfde kleur als het pleisterwerk om een harmonieus beeld van de ruimte te behouden. Het pleisterwerk op de muren van de kerk wordt zo goed mogelijk hersteld of opnieuw bepleisterend om vervolgens te schilderen.

De bestaande votiefstenen (ex voto) worden zo veel als mogelijk behouden. Op sommige plaatsen waar houten binnenschrijnwerk geplaatst wordt, lopen de naamborden door over de wanden. Bij uitvoering wordt onderzocht of de ex voto achter het schrijnwerk behouden kunnen blijven ifv brandveiligheid en akoestiek. Zoniet worden de ex voto plaatselijk doorgeslepen om het schrijnwerk op een correcte manier te kunnen plaatsen.

Duurzaamheid en technieken

Als primair verwarmingssysteem wordt een bivalent systeem voorzien. Een warmtepomp bodem/water met geothermische boringen wordt in cascade geplaatst met verschillende warmtepompen lucht/water.

De warmtepomp bodem/water met een vermogen van 50 kW wordt in het technisch lokaal opgesteld en verbonden met de geothermische boringen welke uitgevoerd worden in het middenschip van de kerk en dit met een diepte van 145m met een tussenafstand van 5m. 

Parallel met de bodem/water warmtepomp worden 5 kleinere warmtepompen lucht/water met een vermogen van 10 kW/stuk opgesteld op het dak. In de akoestische nota wordt een overzicht gegeven van de milderende maatregelen die moeten genomen worden om de geluidsimpact van de buiten opgestelde warmtepomp(en) naar de omgeving toe te beperken. Het definitief uitvoeringsplan en de specificaties van de technische units dienen voor aanvang van de werken aan de erkend geluidsdeskundige voorgelegd te worden.

Voor het afgiftesysteem zal er gewerkt worden met een zéér laag temperatuur afgiftesysteem (ZLTA), zijnde vloerverwarming op de gelijkvloerse verdieping.

De verbouwing heeft tot gevolg dat het afvoerstelsel van afval- en hemelwater aangepast kan worden. Volgens de berekening van het nuttig gebruik in het gebouw zal een regenwaterput geplaatst worden van 20 000l. Door de grootte van de put en de beperkte ruimte in de kerk is het niet mogelijk deze op eigen perceel te plaatsen. In samenspraak met ’t Convent kan de regenwaterput geplaatst worden in de aangrenzende kloostertuin t.h.v. de scheidingsmuur met de Volpestraat.

 Toegankelijkheid

Het project voldoet aan het ‘Besluit van de Vlaamse Regering tot vaststelling van een gewestelijke stedenbouwkundige verordening betreffende toegankelijkheid van 5 juni 2009’.

We voorzien aan beide toegangen tot het gebouw (oorspronkelijke toegang en toegang via de nieuwe buitenruimte) aanpassingen aan het openbaar domein om de toegankelijkheid te verbeteren. In het gebouw bedient een lift de publiek toegankelijke zone op de verdieping samen met een uitnodigende trap die zich in de middenbeuk bevindt. Het sanitair is genderneutraal waarbij we één rolstoeltoegankelijk toilet voorzien. Technische zones en het orgel zijn niet publiek toegankelijk.

Bestek 

In het kader van de opdracht “Restauratie en herbestemming Paterskerk te Halle” werd een bestek met nr. 4.003/23027 opgesteld door de ontwerper, TV Bressers-Plano, Kasteellaan 479 te 9000 Gent.

Motivering Project- & Investeringsbureau

Vanuit de toekomstvisie voor de Paterskerk, zoals beschreven in het beheersplan, is de hoofddoelstelling voor de uit te voeren werken steeds het behoud en herstel van de erfgoedwaarden, in het bijzonder de historische, artistieke, cultuurhistorische en archeologische waarde. Hierbij gaat het om respect voor de volumewerking en de originele bouwmaterialen zonder daarbij nevengebruik uit te sluiten. Alle interventies zullen gebeuren in nauw overleg met de bevoegde erfgoedconsulent, zoals dit eerder al het geval was tijdens de opmaak van het beheersplan en het voorontwerp. De originele toestand zal in ere worden hersteld, alle materialen worden maximaal bewaard en, waar nodig, vervangen door identieke materialen.
Momenteel heeft de Paterskerk geen bruikbare functie meer binnen de stad Halle. Na restauratie en herbestemming kan de kerk echter opnieuw worden ingezet als centrale plek voor de inwoners. Het ontwerp en de toekomstvisie die vorm geven aan deze wens, werden opgemaakt na een intensief participatief proces waarbij de inwoners werden bevraagd over hun visie en noden. Door middel van presentaties en workshops, kreeg iedereen die dit wenste de kans zijn ideëen bij te dragen. Het ontwerp is dus gecreëerd voor én door de Hallenaren zelf.
De visie op herbestemming van de kerk zorgt ervoor dat de kerk opnieuw kan worden opengesteld op zo een manier dat er een waardevolle wisselwerking kan ontstaan tussen de herstelde erfgoedwaarden en de hedendaagse interpretatie van de kerk als sacrale ruimte en ontmoetingsplek. De ruimtelijke beleving van de kerk wordt maximaal behouden, terwijl de verdeling tussen de beuken toch toelaat verschillende functies te herbergen. Door de nieuwe ingrepen beperkt te houden, worden functies vastgelegd noch uitgesloten. Het erfgoed wordt weer bruikbaar in zijn stedelijke omgeving zonder het verlies van zijn oorspronkelijk functie als plek voor rust, bezinning en ontmoeting. De opengewerkte patio ter hoogte van de Sint-Antoniuskapel opent letterlijk de grens tussen het openbaar domein en de kerk, waardoor bezoekers sneller de stap zullen zetten om de kerk te betreden.

De beschreven werken, aan de muren en het buitenschrijnwerk, vormen een onlosmakelijk onderdeel van deze globale visie. De huidige toestand van deze elementen, wanneer onbehandeld, kunnen een kettingreactie in gang zetten met steeds verdergaande schadebeelden als gevolg. Er wordt gepleit voor een grondige totaalrestauratie die verder gaat dan alleen deze elementen. Door oplapwerk te vermijden en meteen een diepgaande strategie op te stellen wordt de levensduur van het erfgoed bekeken op een veel langere termijn. Na restauratie zal het beheersplan, samen met de adviezen van het Agentschap Onroerend Erfgoed en Monumentenwacht, de leidraad vormen voor consequent en kwalitatief onderhoud. Enkel zo kan een duurzaam toekomstbeeld voor dit erfgoed mogelijk worden gemaakt.

Binnen dit duurzaam toekomstbeeld vormen ook de toegepaste technische innovaties een belangrijk element. Er wordt gestreefd naar energieneutraliteit door de toepassing van warmtepompen in combinatie met zonnepanelen. Zo kan een comfortabel binnenklimaat worden bereikt zonder de nood aan fossiele brandstoffen.

De Paterskerk is opgenomen in de meerjarenplanning van de stad Halle waarvoor ook reeds de nodige budgetten werden gereserveerd.

Er wordt voorgesteld akkoord te gaan met het bestek met nr. 4.003/23027  “Restauratie en herbestemming Paterskerk te Halle” opgesteld door de ontwerper, TV Bressers-Plano, Kasteellaan 479 te 9000 Gent

Er wordt voorgesteld akkoord te gaan met de uitgave voor deze opdracht, geraamd op  € 3.595.116,00 excl. btw of € 4.350.090,36 incl. 21% btw.

Er wordt voorgesteld akkoord te gaan de opdracht te gunnen bij wijze van de openbare procedure.

Het Decreet Lokaal Bestuur van 22 december 2017 en latere wijzigingen, meer bepaald artikelen 40 en 41, betreffende de bevoegdheden van de gemeenteraad.

De wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motiveringsplicht van bestuurshandelingen, en latere wijzigingen.

Het Bestuursdecreet van 7 december 2018.

Het Decreet Lokaal Bestuur van 22 december 2017 en latere wijzigingen, meer bepaald artikelen 326 tot en met 341 betreffende het bestuurlijk toezicht.

De wet van 17 juni 2013 betreffende de motivering, de informatie en de rechtsmiddelen inzake overheidsopdrachten, bepaalde opdrachten voor werken, leveringen en diensten en concessies, en latere wijzigingen.

De wet van 17 juni 2016 en latere wijzigingen inzake overheidsopdrachten, meer bepaald artikel 36.

Het koninklijk besluit van 14 januari 2013 tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten, en latere wijzigingen.

Het koninklijk besluit van 18 april 2017 betreffende plaatsing overheidsopdrachten klassieke sectoren, en latere wijzigingen.