Op wereldschaal zijn duurzaamheid, milieu, klimaatverandering, energie,... hete hangijzers. Vanuit Europa pleit men ervoor om via de ondertekening van de 'convenant of mayors' ( burgemeesterconvenant) samen te gaan voor een daling van 40 % van de huidige CO2 uitstoot tegen 2030.
Ook onze stad heeft het Burgemeesterconvenant ondertekend en engageerde zich om haar CO2-uitstoot en energieverbruik te verminderen en op langere termijn te streven naar klimaatneutraliteit. Naast inzetten op minder CO2 en minder energieverbruik werd in de doelstellingen ook meegenomen om werk te maken van meer draagvlak en lokale hernieuwbare energieopwekking.
Dit draagvlak is zeker nodig om naast de gestelde doelstellingen op korte termijn ook deze op langere termijn haalbaar te maken.
Om deze doelstelling te behalen dienen we lokaal in te zetten op diverse acties naar de diverse doelgroepen. Binnen deze acties is rationeel energie(ge)verbruik en duurzame hernieuwbare energie een belangrijke aanwezige actor.
Los van de tastbare acties is het minstens even belangrijk om een gedragen en goedgekeurd beleidsmatig kader te hebben waarbinnen nieuwe energieprojecten (bv. plaatsen van een nieuwe windturbine) zich kunnen bewegen met voldoende aandacht voor burgerparticipatie.
De stad kan dit bewerkstelligen door burgerparticipatie in te bedden in grote toekomstige hernieuwbare energieprojecten op Hals grondgebied.
Onze streek is gevoelig voor de gevolgen van klimaatverandering. Niet alleen droogte maar ook wateroverlast zullen de regio de komende jaren voor uitdagingen stellen. Gelukkig biedt het Pajots landschap ook volop kansen om te werken rond klimaat.
Deze kansen zitten verscholen in de inzet op hernieuwbare energie, op de leefbaarheid in de dorpen en op de versterking van de open ruimte. Belangrijker bij deze afgebakende thema’s is echter het zoeken naar combinaties van oplossingen.
Zo kan hernieuwbare energie ingezet worden als hefboom voor een klimaatbestendige regio. Dit kan bijvoorbeeld door het aanplanten van kleine landschapselementen die erosie tegengaan en daarnaast ook voorzien in voldoende biomassa, die geoogst kan worden door landbouwers als energiebron voor duurzame warmte. Of door de bundeling van krachten in een lokale energiecoöperatie die investeert in zonnepanelen op publieke gebouwen.
Of door de oprichting van een klimaatfonds, (mede) gefinancierd vanuit de uitbating van windturbines, dat ingezet kan worden voor landschapsontwikkeling, voor collectieve energetische renovaties of voor de aanleg van kwalitatieve groene publieke ruimtes in de dorpsharten.
Als stad kunnen we dit niet alleen verwezelijken, hiervoor nemen we actief deel aan gedragen projecten zoals het strategisch project pajottenland. De doelstelling van het strategisch project Pajottenland is dan ook om te komen tot een gedragen, ruimtelijke visie over de rol van hernieuwbare energie in het Pajottenland bij dit alles.
Dat draagvlak verloopt in de praktijk vaak moeizaam. Plannen voor hernieuwbare energie-installaties stoten vaak op fors protest bij de lokale bevolking. En dat is ook vaak niet helemaal onterecht. Vaak worden projecten opgestart zonder de buurtbewoners te betrekken of zijn het projecten waarbij buurtbewoners enkel de lasten maar niet de lusten mogen ervaren. Door voor burgers niet alleen de nadelen maar ook de voordelen te koppelen aan hernieuwbare energieprojecten, krijgt men een groter maatschappelijk draagvlak.
Gemeenten geven het voorbeeld in Vlaanderen
REScoop Vlaanderen vindt dat projectontwikkelaars hun projecten ten minste voor 50% moeten delen met de burgers. Heel wat gemeenten formuleren dit nu als eis voor projecten op hun grondgebied (zoals Laarne, Leuven, Torhout, Diest, Tienen…). In Oost-Vlaanderen is er een provincieraadsbesluit dat 20% van de projecten voor burgers claimt. In Wallonië vraagt het cadre de référence, de aanbeveling van de Waalse regering, aan alle projectontwikkelaars dat ze 24,99% aanbieden aan de burgers en evenveel aan de gemeenten. In Nederland ligt in het Klimaatakkoord vast dat 50% van alle windprojecten op land voor rechtstreekse lokale participatie moet worden aangeboden. Die trend zet zich ook door op bedrijfsniveau. Voor steeds meer projecten worden burgercoöperaties aangesproken voor hun specifieke inbreng. Recent vaardigde de Europese Unie nieuwe regelgeving uit. De EU pleit daarin voor renewable energy communities en citizen energy communities waarin de burger een rol als mede-eigenaar krijgt in onze toekomstige energievoorzieningen. We mogen verwachten dat Vlaanderen niet onderdoet voor Nederland en voor heel wat gemeenten. En dat de Vlaamse regelgeving de EU-directieven volwaardig invult voor de burgers.
Voor wat betreft het Pajottenland, keurde de gemeente Roosdaal in 2019 een gemeenteraadsbesluit ‘Burgerparticipatie energieprojecten’ goed. In de motivering werd gesteld dat de gemeente burgers wenst te betrekken door middel van heldere communicatie en de mogelijkheid tot inspraak. Daarnaast is de gemeente van oordeel dat alle natuurlijke hulpbronnen op en boven het grondgebied, waaronder het zonlicht, de wind en andere natuurlijke energiebronnen, maximaal gemeenschappelijk goed zijn, en de opbrengsten van het gebruik van de hernieuwbare energie dus niet volledig geclaimd kunnen worden door één of meerdere private partijen. Projecten dienen erover te waken dat de lokale burgers en bedrijven dus ook zo maximaal mogelijk het recht hebben om mee dit zonlicht, deze wind en andere bronnen te ‘oogsten’. Dit zal ook het draagvlak versterken voor projecten rond hernieuwbare energie. Met dit gemeenteraadsbesluit wil de gemeente deze ambitie verduidelijken en concretiseren zodat deze ook effectief geïntegreerd zullen worden bij de uitwerking van concrete projecten.
Ook onze stad kan een participatiemodel of –kader vastleggen dat zorgt voor een betere herverdeling van de lusten en lasten. Rechtstreekse participatie draagt bij tot een herverdeling van lusten en lasten en vergroot het draagvlak.
Wat zijn de 7 ICA-principes?
De fundamentele waarden voor een coöperatie zijn: zelfredzaamheid, verantwoordelijkheidszin, democratie, gelijkheid, billijkheid en solidariteit. Om deze waarden concreet te verwezenlijken, formuleerde de Internationale Coöperatieve Alliantie zeven coöperatieve principes. Deze 7 ICA-principes zijn het richtsnoer voor coöperaties. Meer info via https://www.cooperatiefvlaanderen.be/de-7-cooperatieve-principes-ica-principes
- Het decreet over het lokaal bestuur.
- Goedkeuring van klimaatplan ' Halle voor minder CO2'.
- Goedkeuring door de gemeenteraad van het engagement binnen de Burgemeestersconvenant en de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen.
- De energiekanskaarten.
- Beslissing college van burgemeester en schepenen van 5 juni 2020.
Aanvragen voor het plaatsen van (grote) windturbines is binnen de omgevingsvergunningswetgeving een provinciale of gewestelijke bevoegdheid.
De lokale overheid op wiens grondgebied de inplanting voorzien is zal wel een advies kunnen uitbrengen over de aanvraag.
Dit advies zal in eerste instantie een technisch advies zijn dat moet handelen over de ruimtelijke en landschappelijke inpasbaarheid en de overeenstemming met ruimtelijke plannen en voorschriften voor wat betreft het stedenbouwkundig aspect en over mogelijke hinder en het voorkomen ervan voor de omgeving op vlak van geluid, slagschaduw e.d. voor wat betreft het milieuaspect.
Sociale aspecten, burgerparticipatiemodellen, draagvlakverbreding en communicatie zijn in principe geen aspecten waarover een oordeel geveld wordt in het kader van een omgevingsvergunningsaanvraag. Het opleggen van voorwaarden hieromtrent bij het toekennen van een vergunning is evenmin mogelijk.
Dit wil o.i. echter niet zeggen dat voorafgaande communicatie, initiatieven voor draagvlakverbreding, rechtstreekse participatie mogelijkheden door burgers/omwonenden niet belangrijk of niet mogelijk zijn. Wel zal dit moeten afgedwongen worden op andere niveaus binnen het beleidsproces. Dit zal dan bovendien een positieve impact hebben op de vlotheid van afleveren van de nodige vergunningen. Ook al werden er tot op heden in geen enkele aanvraag tot het bouwen van enige windturbine veel bezwaren ingediend.
De doelstelling van het strategisch project Opgewekt Pajottenland is om te komen tot een gedragen visie over de rol van hernieuwbare energie in het Pajottenland. Het creëren van draagvlak bij de inwoners is daarbij cruciaal. Om die reden stelt het strategisch project Opgewekt Pajottenland in haar voorstellennota voor dat alle partner-gemeenten van het strategisch project over een gemeenteraadsbesluit burgerparticipatie beschikken. We pleiten ervoor dat vóór we een gedragen visie over de rol van hernieuwbare energie in het Pajottenland realiseren, we alvast over de nodige argumenten beschikken om samen met projectontwikkelaars aan tafel te gaan zodat toekomstige hernieuwbare energieprojecten op maat van de bevolking ontworpen worden.
Voor nieuwe projecten rond grootschalige windenergie op grondgebied van de stad, wordt gestreefd naar minstens 50% rechtstreekse participatie van burgers en lokale bedrijven en dit volgens de 7 ICA principes.
Voor grotere projecten rond hernieuwbare energie andere dan wind, zal de stad een pro-actieve rol spelen in het streven naar maximale burgerparticipatie zowel op financieel als communicatief vlak.